W sankhji (najstarszej indyjskiej filozofii), jodze i ajurwedy jedną z najważniejszych idei jest koncepcja 3 gun czyli 3 cech natury: sattwy, radżasu i tamasu. W ajurwedzie często określa się je również doszami umysłowymi (mentalnymi, psychicznymi), ponieważ w kontekście tej indyjskiej nauki stosuje się je do opisu stanów psychicznych człowieka.
Sattwa jest energią jasności, świetlistości, lekkości i harmonii. Radżas jest energią aktywności, stymulacji, siłą napędzającą działanie, zmiany. Tamas jest związany z inercją, wycofaniem, ociężałością i brakiem zmian.
Aktywność gun możemy zaobserwować w każdym człowieku. Podobnie jak 3 dosze występują w ciele człowieka w różnych proporcjach, tak samo posiadamy różne proporcje gun. Guny jako cechy natury oddziałują na całą naturę, a więc i na nasz organizm i dosze, ale dosze nie są ich bezpośrednim odzwierciedleniem, a zatem osoba z dominującą pittą wcale nie musi mieć dużo radżasu, tak samo jak kapha nie jest równoznaczna tamasowi.
Maciej Wielobób w swoim tekście o koncepcji 3 gun w psychologii jogi w następujący sposób opisuje osoby sattwiczne, radżasowe, tamasowe:
[…] osoba tamasowa to osoba, która się nie zmienia, nie wychodzi z kręgu tych samych postaw i zachowań, obsesyjnie wraca do pewnych myśli czy emocji, być może jest uzależniona od jakiś substancji lub osób, nie potrafi podejmować decyzji. Bardzo często są to osoby agresywne lub autoagresywne, które nie potrafią wyjść z kręgu tego typu zachowań.
Osoba radżasowa to ktoś, kto podjął drogę rozwojową. Zapewne jest to droga mniej lub bardziej bolesna, ponieważ wymaga przełamania się, wyjścia ze schematu postępowania. Być może czasem się miota, któż nie ma wątpliwości na takim etapie… Być może po wykonaniu kroku do przodu, robi dwa do tyłu, by potem znów zrobić krok przed siebie, ale jednak podejmuje mniej lub bardziej skuteczne próby wyjścia z bezwładu, uziemienia i oporu związanego z tamasem i podążania w stronę sattwy.
Osoba sattwiczna to ktoś, kto porzucił bagaż swoich uwarunkowań, uprzedzeń, ale i oczekiwań (lekkość). Nie jest sattwiczne wypieranie przykrych przeżyć, to objaw tamasu. Sattwicznym działaniem jest pozwolić sobie uważnie przeżyć każde doświadczenie, które się pojawia, bez oceniania, bez nazywania. Zaakceptować i żyć w zgodzie z rzeczywistością.
Dominująca u danej osoby dosza konstytuuje prakriti (typ psychofizyczny, konstytucję ajurwedyjską), które jest czymś wrodzonym i które powinno pozostać niezmienne przez całe życie. Natomiast trudno byłoby powiedzieć o prakriti umysłowym, ponieważ nasza droga rozwojowa (również w ajurwedzie, w której podstawą dobrej profilaktyki lub leczenia powinna być zmiana na poziomie umysłowym) polega właśnie na pewnego rodzaju zmianie mentalnej, w której porzucamy tamas i poprzez radżas docieramy do stanu sattwicznego. To może zachodzić poprzez różnego typu działania nieformalne, poprzez jogę i medytację, ale też poprzez selekcję wrażeń, które przyjmujemy.
Pożywienie również może stymulować określoną gunę i dlatego warto zwrócić uwagę, co spożywamy.
Pokarmy sattwiczne – to jedzenie świeże i naturalne. Zawiera owoce i warzywa (najlepiej sezonowe), zboża, soki owocowe lub warzywne oraz proste sałatki. W diecie sattwicznej nie zabraknie również dobrej jakości tłuszczu i olejów zawierających np. kwasy omega 3,6 jak np.: orzechy, nasiona, olej lniany, ghee. Świeża woda i herbaty ziołowe stanowić będą podstawę nawadniania organizmu. Smakami dominującymi będzie słodki i lekko kwaśny, potrawy będą łagodnie doprawione przyprawami poprawiającymi trawienie. Posiłki będą niewielkie, tylko zaspokajające głód, proste i gotowane/ duszone, a czasami surowe.
Pokarmy rajasowe – to jedzenie pobudzające, mocno doprawione, gorące. Dominuje w nich smak ostry, mocno kwaśny i słony. Dieta rajasowa zawiera kawę, herbatę, czasem napoje gazowane i słodycze.
Pokarmy tamasowe – to jedzenie suche, stare i nieświeże, przetworzone, śmieciowe (fast food) oraz ciężkie. Tamasowość zwiększa przejadanie się i przygotowanie pokarmów bez zwracania uwagi na potrzeby organizmu czy prakriti, jak również bez zachowania zasad prawidłowego łączenia pokarmów. Produktami tamasowymi są mięso, jaja, cebula, czosnek i alkohol.
Dodaj komentarz